Ауғанстан тұрғындары: еліміздегі мәселені өзіміз-ақ шешеміз
CA Cronos ұжымы Ауғанстанның әртүрлі провинцияларында тұратын адамдармен сұхбаттасып көрді. Олардың пікірлері көбінесе Ауғанстандағы мәселеге байланысты пікір білдіретін шетелдік сарапшылардың мәлімдемелерімен сәйкес келмейді.
Фотография Сахаила Эхсана. В Кандагаре ничто не говорит о вооруженных столкновениях.
Ауғанстандағы ауыр жағдай туралы ақпарат cronos.asia сұхбаттасушыларының арасында кереғар пікір тудырды. Олардың басым бөлігі бұл мәселеде ешқандай шындық жоқ екендігіне назар аударады. Олардың ойынша, елде болып жатқан жағдайды көзбен көрмеген соң, сырттан тон пішіп, баға берген дұрыс емес.
Кандагарда көше кафелерінің желісіне иелік ететін Муртаза Фатих арабтардың танымал басылымының жаңалықтар лентасында «Ауғанстандық БАҚ-қа» тәліптердің шабуылына сілтеме жасайтын хабарламаны көргенде қатты таң қалған. Оның айтуынша, нақты жағдайды білу үшін ол дереу Ауғанстандағы үлкендігі бойынша екініші орын алатын қаланың әртүрлі бөліктерінде орналасқан барлық нүктелерімен байланысқа шыққан. Бірақ оның мекемелерінің бірде-бір қызметкері Кандагарда болған қарулы қақтығыстар туралы ақпаратты растаған жоқ.
«Айтылып жатқан бос әңгіменің барлығына сенетін болсақ, Кандагардың қолға түскеніне екі апта болды. Бірақ бұл жалған ақпарат. Мұнда бәрі тыныш. Барлығы Айт мерекесін қарсы алуда, кафелер, мейрамханалар, базарлар мен супермаркеттер ашық, көшеде бишілер өнер көрсетуде. Полициядан басқа қаруланған адам көрмедім», - деген Кандагарлық кәсіпкер Муртаза Фатих CA Cronos тілшісімен өзінің бақылауларымен бөлісіп, әйгілі ауған фотографы Сахаил Эхсанның суреттерін қарауды ұсынды.
Суретке түсірген Сахаил Эхсан. Ауғанстан жайлы көптеген стереотип қалыптасты.
Бір қызығы, Муртаза Фатих те, сол Кандагарда тұратын автожөндеу шеберханасының иесі Забихулла Гияси де «Талибан» қозғалысына (ҚР тыйым салынған) теріс көзқарастарын жасырмайды. Екеуі де қазіргі «Талибанды» діни сенімді жамылған қарақшылар деп есептейді. Гияси өзінің пікірін растау үшін жақында Парван провинциясындағы бүкіл Ауғанстанды дүр сілкіндірген сенсациялық оқиғаны мысалға алды. Онда 2019 жылдан бастап Кабул провинциясымен тікелей шектесетін аймақта жоғары вольтты электр желілері екі рет жарылған.
«2019 жылы радикалды содырлар осы желіні жарып жібергенде, «оңшыл» тәліптер пайда болды. Олар «қазір біз осындамыз, ешкім Ауғанстанның орталық провинцияларын электр жарығысыз қалдырмайды» деп уәде берді. Бірақ, күзет ақылы болады деп өздерінің шарттарын қойды. Кабул келісті. Дегенмен, теледидардан сарапшылар тәліптерге сенбеуді өтінген еді. Екі жыл бойы олар молшылықта өмір сүрді, ал ақша таусылғаннан кейін қайтадан жарылыс жасауға көшті. Бұл маусым айының басында болды. Халықтың өзі оларды ұстап, билікке тапсырды. Содырлар мен «оңшыл» тәліптер – қарақшылар болып шықты, - деді Забихулла Гияси.
Сонымен бірге, біздің барлық сұхбаттасушыларымыз «Талибан» қозғалысының бытыраңқылығына қарамастан (ҚР тыйым салынған), қазіргі кездегі бес топтың әрқайсысы өз идеяларын бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілер арқылы насихаттаудың заманауи әдістерін игергенін мойындайды. Ақпараттық сайттар, әлеуметтік медиа-аккаунттар құрылды, баспасөз қызметі белсенді жұмыс істейді, олар көбінесе жалған жаңалықтар мен әртүрлі фотосуреттерді ғаламтор желісіне жариялайды, олардың сапасы өте төмен болғандықтан үнемі күмән тудырады.
Бұрын Ауғанстандағы Кеңес әскерлерінің контингентіне қарсы соғысқан этникалық пуштун Ахмет Ахмадзай 90-жылдардың ортасында өзі «Талибанның» мүшесі болғанын жасырмайды. Бірақ содан бері оның Талибанға деген көзқарасы түбегейлі өзгерді. Бүгін жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жұмыс істей отырып, елдегі жағдай туралы алғашқылардың бірі болып ақпарат алу мүмкіндігіне ие болған Ахмет қазіргі кездегі ақ тудың астында жұмыс істейтін топтарды Ауғанстан халқы мен көрші елдердің үкіметтерін қорқыту мақсатында Пәкістанның ISI және американдық барлау қызметі бірлесіп құрды деп санайды. Демек, үгіт-насихат жұмыстары үйретуші топтың арқасында жақсы ұйымдастырылған.
«Ауғанстандық басылымдардан түсірілген видеоны Facebook немесе Instagram-да көріңіз - бұл барлық әлеуметтік желілер бізде жақсы жұмыс істейді және біз есек мініп жүрмейміз. Тәліптердің Пәкістан жалауымен алаңға шығып, жергілікті халықпен қалай жұмыс жасайтыны жайлы көптеген материалдар бар. Олар адамдарға не айтатынын білесіздер ме? Олар әділеттілік туралы, Ауғанстанның ұрлық жасаған шенеуніктері туралы, Пәкістаннан келген мұсылман бауырлардан келетін көмек туралы айтады. Ал аңқау халық сеніп соңынан ереді. Неліктен? Себебі, Ауғанстан халқының өмір сүру деңгейі өте нашар. Ал тәліптер, өздерінің бөлімшелеріне қосылған әр адамға айына 200-400 доллар көлемінде жалақы төлеуге уәде береді», - деп Ахмет Ахмадзай cronos.asia-мен ақпарат бөлісті, Талибан қозғалысының қаражаты таусылған жағдайда, олардың елдегі танымалдығы, ең алдымен, кейбір әскери қайраткерлердің әлеуметтік желілердің ауғандық сегментінде жиі қорлық көретін әйелдерге қатысты негізсіз қатыгездігінің салдарынан бірден жоғалады.
CA Cronos сұхбаттасушысы, егер әлемдік қауымдастық Кабулды ресми түрде естіп, тәліптердің ақпараттық арналарын жауып тастаса, онда Ауғанстан халқы жақын арада әрекеттері елді ортағасырлық кезеңге тартып жатқан соғысушы Талибан топтарымен айналысатынына күмәнданбайды.
Суретке түсірген Сахаил Эхсан. Кандагарда қарулы қақтығыстың ізі де көрінбейді.
«Талибан» қозғалысының қатерлері Пәкістанның мүдделеріне жауап беруімен қатар, ресми Кабулмен өте қиын қарым-қатынаста. Ауғанстан елшісінің қызын Пәкістаннан ұрлап әкеткеннен кейін, әлеуметтік желілердің ауғандық сегментінде Исламабадпен дипломатиялық қарым-қатынасты үзу, сондай-ақ Дуранд сызығын мойындамау мәселесін біржола шешу мәселесі жаңа бағыт алды.
«Сіз ақпаратты талдауға тырыстыңыз ба, неге кенеттен тәліптер Пәкістанмен шекаралас провинцияларды жалғыз қалдырып, Ауғанстанның солтүстігіне және Иранға қарай бет алды? Ойланыңыз. Олар Кандагарда жиналған деген ақпарат бар, Гельменд, Забул, Пактика және «Чинуками» (американдық-итальяндық-жапондық өндірістің әскери-көлік тікұшағының моделі - шамамен.) сәйкестендіру белгілерінсіз Балх, Бадахшан, Кундузға жеткізілді. Не үшін? Мүмкін, Орталық Азия елдері қорқып, Америкадан көмек сұрауы үшін бе? Немесе Ресейден, Қытайдан көмек сұрайсыз ба? О-о-о, бізді құтқар, тәліптер, Әл-Каида, ДАЕШ бізге қауіп төндіреді деп (бәріне ҚР тыйым салған)!» - деді Ахмадзай.
Кабулдық журналистің көзқарасы сырттай Кандахар тұрғыны Забихулла Гиасияның пікірімен сәйкес келеді. Ауғанстанның солтүстік провинцияларындағы жақын туыстарының әңгімелеріне сүйене отырып, ол Талибанның әскери табыстарына күмән келтіреді (ҚР-да бұл қозғалысқа тыйым салынған). Оның үстіне, бір ай бұрын Забихулланың өзі Кандагар-Газни тас жолындағы ауылдардың бірін тәліптердің «басып алғанына» куә болды.
«Бұл фильм түсіріліміне ұқсас болды. Гибсонмен бірге болған ескі Mad Max-тағыдай. Мен достарыммен түскі ас ішіп отырдым. Мұнда тәліптердің ақ туымен пикап алаңға шықты, артынан 10 шақты мотоцикл келді. Олар тоқтап, аспанға оқ атып, айқайлай бастады. Содан кейін, барлық жұртты жинап алып, енді осында билік жүргіетінін басып айтты. Олар бір жігітті нұсқап, жетекші болып тағайындалғанын айтып, кетіп қалды.20 немесе 30 минуттан кейін бірнеше «Хамвиде» үкіметтің арнайы жасағы келді. Тағы да барлығы жиналып, ауыл Кабулдың қол астында қалғанын жариялады. Мен Газниге келген кезде теледидардан бір шенеунік көрсетілді, ол Талибанның вилаяттың бірнеше ауданын, соның ішінде мен түскі ас ішкен ауданды басып алғанын нақты білетінін айтты», - деп Забихулла Гияси «Талибан» қозғалысының Ауғанстан аумағының 80 пайызын бақылауда ұстайтыны жалған ақпарат екендігін басып айтты.
Кабулда бетперде таққан әйелді кездестіру қиын.Сонымен қатар, өткен демалыс қарсаңында Ауғанстанның бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерінде хабарламалар пайда болып, Ауғанстан тұрғындарының арасында пікірталас орнады. Бұдан шығатыны, таяу күндері тәліптер Пәкістанның ведомствоаралық барлауының (ISI - шамамен.) тікелей қолдауымен оңтүстік пен батыстан бір уақытта Кандагар қаласына шабуыл жасайды. Мұқият пайдаланушылар бастапқыда бұл ақпараттың Ауғанстанға мамандандырылған американдық каналдарда пайда болғанын білді, оны ресейлік және еуропалық басылымдар, ал олардан кейін ауғандық БАҚ іліп әкетті. Канададағы шағын кәсіп иесі Муртаза Фатих бұл жайтқа мүлдем таңданбайды. Оның айтуынша, мұндай ақпарат ағыны Ауғанстанда бейбітшілікті көруге шынымен мүдделі емес жетекші державалар саясатының бір бөлігі болып табылады.
«Біз барлығымыз қазірдің өзінде соғыстан шаршадық. Мықты елдер үшін еліміздегі бейбітшіліктен пайда жоқ – Ауғанстанды қалағанынша тонай алмай қалады. Әр провинция әртүрлі ресурстарға бай. Біздің провинцияда (Кандагар - шамамен) алтын, хром, әртүрлі бағалы тастар бар. Көршілес Гильменд провинциясында әлемдегі ең жақсы уран мен мәрмәр бар. Кабул маңында - лағылдар, Бадахшанда - ерекше лапис лазули, мыс, алтын, вольфрам және литий. Парванда - нефрит, ал Фаряб пен Гератта - мұнай мен табиғи газ. Барлығы оның триллион долларға тұрарлық екенін біледі. Сондықтан Ауғанстанның кез-келген тұрғыны «өркениетті елдерден» келген қарақшылардың кетуін қалайды және біз өз бұзықтарымызбен өзіміз айналысамыз. Біз бәріміз қару қолдануды білеміз. Үйренуге мәжбүр болдық», - деді Муртаза Фатих CA Cronos -қа берген сұхбатында.
Central Asia Cronos Telegram-каналына жазылып, маңызды ақпаратты бірінші болып біліңіз!
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на cronos.asia.
Подписывайтесь на Telegram-канал Central Asia Cronos и первыми получайте актуальную информацию!