Президенттің жолдауы: әлеуметтік саясаттың жаңа бағыты және цифрландыру
Президенттің жолдауында әлеуметтік саясаттың жаңа бағыты айқындалды: артық жеңілдіктерден бас тарту, атаулы қолдау, цифрландыру және жасанды интеллект негізінде мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру.
Фото: akorda.kz
Президенттің жолдауы Қазақстандағы әлеуметтік саясаттың жаңа кезеңін айқындады: артық жеңілдіктерден бас тарту, атаулы қолдауға көшу және цифрландыру арқылы мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру.
Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың "Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу" Жолдауы (2025 жылғы 8 қыркүйек) елдің әлеуметтік-экономикалық саясатының түбегейлі жаңа бағытын белгіледі. Алғаш рет кеңейтілген жеңілдіктер моделінен сандық технологиялар мен жасанды интеллект (ЖИ) алгоритмдеріне негізделген атаулы және жауапты әлеуметтік қолдау моделіне көшу айқын тұжырымдалды.
Тақырыптың өзектілігі бірнеше факторларға байланысты. Біріншіден, әлеуметтік сала соңғы жылдары категориялық жеңілдіктердің өсуінен және төлемдердің қайталануынан зардап шегуде. Екіншіден, рәсімдердің ашықтығы мен бюрократизациясының жеткіліксіздігі "көмек" құбылысын тудырады және азаматтардың мемлекет институттарына деген сенімін төмендетеді.
Алдағы реформаның практикалық маңыздылығы мынада: цифрландыру мен ЖИ мемлекет пен азаматтың өзара іс-қимылын түбегейлі өзгерте алады: осы сәттен көмек көрсетудің ашық ережелерін енгізуге және жәрдемақыларды жұмыспен қамтуға және өзін-өзі дамытуға ынталандыруға дейін. Бұл әлеуметтік саясатты түзету туралы емес, мемлекеттің қолдауы азаматтардың жеке жауапкершілігі, белсенділігімен үйлесетін жаңа әлеуметтік келісімшартты қалыптастыру туралы.
Президенттің жолдауы және әлеуметтік саясатты басқару
Жолдау бойынша әлеуметтік саясат артық жеңілдіктерден жауапкершілік принципіне ауысады. Маңызды қадам бүкіл ел бойынша әлеуметтік төлемдердің мөлшерін біріздендіру және "ақша азаматтарға аударылады" қағидатын енгізу болады. Бұл тәуелділік тәжірибесін тоқтатып, мектептер, ауруханалар мен инфрақұрылым құрылысына қаражат бөлуге мүмкіндік береді.
Жоспарлау үшін үлкен деректер мен ЖИ негізінде демографиялық процестерді талдау орталығы құрылады. Ол мектептер, медицина, тұрғын үй және көлік қажеттіліктерін болжайды. Астана мен Алматыға жүктемені төмендетіп, өңірлерде жаңа орталықтарды дамытуға көмектесетін көші-қонды есепке алудың бірыңғай цифрлық жүйесі енгізіледі.
Зейнетақы жүйесі нығайтылатын болады. Жинақтары аз өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға ерекше назар аударылады. Бір мезгілде 845 мың азаматты қамтыған "Қарызсыз қоғам" жобасы кеңеюде, бұл борыштық жүктемені азайтады және халықтың қаржылық сауаттылығын арттырады деп жолдауда айтылды.
Мемлекет адамдар мен бизнес үшін қызметте. ЖИ көмегімен заңнамаға тексеру жүргізіледі, реттеуші интеллект орталығы құрылады. Міндетті талаптар тізілімі және салықтарды цифрландыру бюрократияны азайтады және азаматтардың мемлекеттік қызметтер мен қолдауға қол жетімділігін жеделдетеді.
Осылайша, Жолдауда: Қазақстанның әлеуметтік саясаты көптеген жеңілдіктерді таратудан жауапкершілік пен атаулылыққа ауысады. Бірыңғай төлемдер, демография мен көші-қонды цифрлық жоспарлау, зейнетақы жүйесін нығайту және қаржылық сауаттылықтың өсуі тұрақты дамудың негізін құрайды. Мемлекет жасанды интеллект пен цифрландыру бюрократияны қысқартуға және қызметтер мен қолдауға тезірек және ашық қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін азаматтар мен бизнеске арналған қызмет ретінде орналастырылған.
Президенттің жолдауы аясында салалық даму және күнделікті өмір
Бұл бөлім цифрландырудың абстрактілі ұран болуды қалай тоқтататынын және біздің күнделікті өміріміздің бір бөлігіне айналатынын көрсетеді. Біз нақты өзгерістер туралы айтып отырмыз, ауруханалар мен мектептерде, ТКШ жүйесінде, жолдардағы экология мен қауіпсіздікте. Енді әрбір шешім сандармен және нақты көрсеткіштермен сүйемелденетініне маңызды назар аударылады, яғни реформалардың тиімділігін сөзбен емес, азаматтар сезінетін нақты нәтижелер бойынша бағалауға болады.
Сонымен қатар, елдегі жаңа әлеуметтік саясаттың рухани қыры да назардан тыс қалған жоқ. Президент атап өткендей, қоғамдағы тұрақтылық пен өзара түсіністік әлеуметтік жаңғырудың маңызды бөлігі болып табылады. Бұл тұрғыда жуырда Астанада өткен Жас діни лидерлер форумы жастардың жауапкершілігі мен рухани құндылықтардың жаңа буынға берілуінің маңызын айқындады.
Кесте Cronos Asia: Әлеуметтік саясаттың негізгі бағыттары және оларды күнделікті өмірде практикалық іске асыру
| Бағыттар | Жолдауда айтылған негізгі шаралар | Көрсеткіштер мен нәтиже |
| Денсаулық сақтау | 540 ауылдық нысан салынды, 2025 жылы тағы 115 нысан іске қосылды. Ауруханаларды кідіріссіз іске қосу. МЖӘ кеңейту. | Қол жетімділік (күту уақыты, маршруттау). ЖИ мониторингі арқылы клиникалық сапаны бақылау. |
| ТКШ және "Ақылды қалалар" | Қатты SLA кезінде тарифтерді либерализациялау. Smart City Масштабтау. Ұлттық цифрлық құрылыс платформасы. Жаңа құрылыс кодексі. | Апаттылықтың төмендеуі (жиілігі, ұзақтығы). Жылу / су жоғалту индексі. Энергия тиімді тұрғын үй қоры үлесінің өсуі. |
| Су және экология | Бірыңғай ЖИ-су ресурстары платформасы + Ұлттық су балансы. "Қара нарыққа" қарсы күрес. Каспий бойынша мемлекетаралық бағдарлама. | Каналдардағы судың жоғалуы 50-60%-дан төмендейді. "Таза Қазақстан": 860 мың га тазартылды, >4 млн ағаш отырғызылды. Экологиялық білім берудің бірыңғай стандарты құрылады. |
| Білім және кадрлар | 217-ден 150 "Келешек мектебі". Al-Sana бағдарламасы (АИ жобаларында 100 мыңға дейін студент). Qazaq digital mektebi ауылдық мектептер үшін. 2025-жұмысшы мамандықтар жылы. | Сандық құзыреттерге қол жеткізу. Жұмысшы кәсіптер мәртебесінің өсуі. Көші-қонды нарықтың Кадрлық қажеттіліктерімен байланыстыру. |
| Мәдениет, спорт, инклюзия | Мәдениетті қолдау. Секцияларды кеңейту, мүгедектер мен қарттарға арналған спорт клубтары. Футбол клубтарын жекешелендіру. | Саланы тұрақты қаржыландыру. Бюджеттік жүктемені азайту. |
| Күнделікті өмірдің қауіпсіздігі | Электр скутерлеріне арналған ережелерді қабылдау. ЖКО азайту жөніндегі бағдарламалар. | Көлік жүргізу, жол жүру мәдениетін қалыптастыру. "Қауіпсіз Қазақстан" шеңбері. |
Қорытынды
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2025 жылғы 8 қыркүйектегі Жолдауы Қазақстандағы әлеуметтік саясат пен күнделікті өмірдің мазмұнын нақты айқындайтын стратегиялық векторды белгілейді. Негізгі идея, бұл жауапкершілікке көшу, атаулы көмекке және цифрлық бақылау моделінің пайдасына кеңейтілген жеңілдіктер жүйесінен бас тарту. Бұл мемлекеттік қолдау азаматтардың жеке бастамасы мен белсенділігіне қосылатын жаңа әлеуметтік келісімшартты қалыптастыруды білдіреді.
Ұсынылған курстың маңыздылығы, бұл бюджеттің тұрақтылығы мен институттардың тиімділігіне тікелей әсер етеді. Жеңілдіктерді көбейтуден бас тарту және "ақша азаматтарға тікелей аударылады" қағидатын енгізу ресурстарды нақты басымдықтарға білім, медицина, инфрақұрылым пайдасына қайта бөлуге мүмкіндік береді. Бұл тәсіл тәуелділік қаупін азайтады, жауапкершілік мәдениетін нығайтады және әлеуметтік қолдауды әділ етеді. Үлкен деректер мен ЖИ пайдалану жоспарлауды ұзақ мерзімді саясат құралына айналдырады: мемлекет демографиялық өзгерістерді, көші-қон ағындарын және қызмет қажеттіліктерін алдын-ала көруге мүмкіндік алады, яғни фактіден кейін емес, алдын-ала әрекет етеді.
Реформалардың практикалық құндылығы азаматтар мен бизнес үшін болжамды орта құруда. Бюрократияны азайту, салықтық әкімшілендіруді цифрландыру, ТКШ және денсаулық сақтау саласындағы ашық ережелер өмір сапасының жаңа стандарттарын қалыптастырады. Қоғам үшін бұл қызметтер мен қолдауға жылдам қол жеткізуді ғана емес, сонымен қатар мемлекетке түсінікті ережелерге сәйкес қызмет ретінде сенімнің артуын білдіреді. Дәл осы сенім жаһандық турбуленттілік жағдайында Қазақстанның негізгі ресурсына айналады.
Авторы: Айнұр Бақытжанова, әлеуметтанушы // Арнайы Cronos.Asia үшін.
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на cronos.asia.
Подписывайтесь на Telegram-канал Central Asia Cronos и первыми получайте актуальную информацию!