Ұлтаралық келісім мен діни сенім: қазақстандық бірліктің жолы

Қазақстандағы ұлтаралық келісім мен діни сала бүгінде мемлекеттік саясаттың бір бөлігі ғана емес, қоғамның жетілуінің нәтижесі болып табылады. Мұнда әртүрлі діндердегі адамдар арасындағы сенім күнделікті нормаға айналды, ал әртүрлілік елдің бірлігі үшін қауіп емес, тұрақтылықтың қайнар көзі болды.

Қазақстандағы діни әртүрлілік қайшылықтардың қайнар көзіне айналмады, керісінше, ол қоғамдық келісімнің іргетасына айналды. Жүзден астам этностар мен жиырмаға жуық конфессиялар болған кезде, ел аймақ үшін сенім, мәдениет және азаматтық бірегейлік арасындағы тепе-теңдікті сақтайды. Бұл, Қазақстан халқы Ассамблеясы, мемлекеттің саясатының, халықтың күшінен құрылған Сенім моделінің нәтижесі.

Бұл мақалада діни толеранттылықтың тұрақты әлеуметтік сенім механизміне қалай айналғаны қарастырылады.

Қазақстан халқының этникалық құрылымы

ҚР Ұлттық статистика бюросының ақпараты бойынша 2025 жылдың басында Қазақстан халқының саны 20,28 млн адамды құрады. Елдің этникалық құрамы әр түрлі болып қала береді және қалыптасқан тарихи-демографиялық тепе-теңдікті көрсетеді. Титулдық ұлт үлесінің жалпы өсу үрдісіне қарамастан, Қазақстан әлі де Еуразиядағы ең көпэтносты қоғамдардың бірі болып табылады.

Кесте 1. ҚР халқының этностары бойынша саны

Барлығы 120-дан астам этникалық топтар тіркелген, мұндай құрылым ерекше әлеуметтік контекст жасайды: бір жағынан бай мәдени мұра және диалог әлеуеті, екінші жағынан азаматтық қоғамдастықты нығайту бойынша жүйелі жұмыстың қажеттілігі.

Қазақстан халқының діни құрамы мен діндарлық деңгейі

Мәдениет және ақпарат министрлігінің Дін істері комитетінің (2024) мәліметтері бойынша, ел халқының төрттен үш бөлігі өздерін діни сенушілерге жатқызады. Олардың ішінде 24,1%-ы діни нұсқаулар мен рәсімдерді қатаң сақтайды, ал 62,7%-ы діндарлықтың қалыпты түрін ұстанады, яғни мерекелерді тойлайды және жеке рәсімдерді орындайды.

Кесте 2. Қазақстан халқының діндарлық деңгейі (dknews.kz, ҚР МАМ КДР деректері бойынша, 2024 ж.)

Оңтүстік облыстарда, әсіресе Атырау және Түркістан облыстарында қатаң дінді бекем ұстанушы мұсылмандардың үлесі жоғары (45-46% дейін), ал солтүстік және шығыс аймақтарда діндарлықтың қалыпты немесе мәдени түрі басым.
Қорытынды

Қазақстан – әр түрлі халықтар мен діндер қатар емес, бірге өмір сүретін ел. Мұнда бір шаңырақ астында құрмет пен сенімнің ортақ мәдениеті қалыптасады. Әр түрлі діндердің адамдары жұмыс істейді, үйренеді, тұрмыстық және қоғамдық мәселелерді бір-бірімен шығу тегі бойынша бөліспей қатар шешеді. Мұндай күнделікті өзара қолдау елдің тұрақтылығы мен азаматтық жетілуіне негіз болды. Қазақстандықтар бірліктің теңдікті талап етпейтінін дәлелдейді, өз үйі мен болашағы үшін ортақ жауапкершілік сезімі жеткілікті болып тұр.

Автор: Айнұр Бақытжанова, Әлеуметтанушы