Omicron: короновирустың жаңа түрі жайлы не білеміз?

COVID-19-дың жаңа нұсқасы - Omicron SARS-CoV-2 эпидемиологтар мен дәрігерлерді қатты алаңдатып отыр. Оның басты себебі - Omicron 50-ден астам мутацияны, соның ішінде 30-ға жуық протеиндегі, мРНҚ вакциналары біздің иммундық жүйемізге шабуыл жасауға үйрететін коронавирус бөлігінде жинақталған. Осы генетикалық өзгерістердің барлығы Pfizer немесе Moderna mRNA вакцинасын алған адамдарда Omicron-ның серпінді инфекцияларды тудыруы ықтималдығын арттырады. Бұл қандай штамм, оны емдеуге бола ма, Omicron қалай таралады және жақын арада бізді не күтіп тұр – бұл сұрақтардың жауабын Cronos.Asia анықтап көрді.

Қараша айында Ботсвана мен Оңтүстік Африкада алғаш рет анықталған коронавирустың бұл жаңа нұсқасы ғалымдар мен денсаулық сақтау қызметкерлерінің алаңдаушылығын тудырды, өйткені ол мутацияның әдеттен тыс көп санына ие, бұл оны жұқпалы және қолданыстағы вакциналарға азырақ сезімтал етеді.

26 қарашада Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Omicron-ды «қауіпті нұсқа» деп атады және ресми тұлғалардың мәліметтемесіне қарамастан, бұл вирусқа байланысты жаһандық тәуекелдер «өте жоғары» екенін ескертті. Содан бері бұл нұсқа ДДҰ мәліметтері бойынша Антарктидадан басқа барлық континенттегі 60-тан астам елде анықталды.

The New York Times газетінің хабарлауынша, желтоқсан айының басында Оңтүстік Африкадан үйіне оралған Калифорния тұрғыны Омикрон вирусын жұқтырған алғашқы американдық екені анықталды. Содан бері аталмыш вирус жиырмадан астам штатта байқалды.

Gisaid мәліметі бойынша, 2021 жылдың 14 желтоқсанындағы жағдай бойынша - 2255UTC, 57 ел 4659 Omicron геномдық тізбегін бөлісті, үлгі жинаудан бастап бұл деректерге Gisaid EpiCoV арқылы көпшілікке қол жеткізуге дейін, кейбір жағдайларда 24 сағаттан аз уақыт ішінде жүзеге асты.

Omicron-ның пайда болуы жайлы не білеміз?

Ауруларды бақылау және алдын алу орталықтарының директоры, білікті маман Рошель Валенски сынды сарапшылар коронавирустың жаңа штаммының бұл саны алдағы апталарда айтарлықтай артуы мүмкін деп ескертеді.

10 желтоқсанда CDC Америка Құрама Штаттарында анықталған алғашқы 43 жағдай туралы есепті жариялады. Omicron вирусын жұқтырғандардың шамамен үштен бір бөлігі ғана ауру белгілерін анықтамай тұрып саяхаттап үлгерген. Бұл жаңалық Америка Құрама Штаттарында Omicron қазірдің өзінде адамнан адамға таралып жатқанын көрсетеді.

Зерттеу барысында бұл вирус вакцинацияларды және бұрынғы инфекциялардан иммунитетті қаншалықты жеңе алатынының алғашқы көрсеткіштерін берді. Omicron инфекциясын жұқтырған адамдардың көпшілігі - 34 адам - ​​симптомдар пайда болған немесе Ковидке оң тестілеу кезінде толық вакцинацияланған. Сондай-ақ 14 адам күшейткіш доза алды, ал 6 адам бұрын коронавирус жұқтырған.

43 адамның біреуі ғана ауруханаға жатқызуды қажет етті, адам өлімі жоқ. Бұл Omicron басқа вирусқа қарағанда әлсіз дегенді білдірмейді. Біріншіден, үлгі репрезентативті болу үшін тым аз уақыт өтті. Сонымен қатар, 40 жасқа дейінгі жастар көп жағдайда ауруды оңай көтереді. Егде жастағы адамдарда ковид ауруының ауыр жағдайда өту ықтималдығы жоғары.

Қауіптену керек пе?

Omicron анықталған сәттен бастап бүкіл әлем тезірек іс-әрекетке көшті.  Бірқатар елдер Африканың оңтүстігінен ұшуға тыйым салды сондай-ақ Израиль, Жапония және Марокко сияқты елдер шетелдік саяхатшыларға мүлдем тыйым салды.

Көптеген денсаулық сақтау сарапшылары Omicron бірнеше апта бойы жұмыс істеп келе жатқанын және көптеген елдерге байқалмай тарағанын айтып, бұл қадамды сынады. Зерттеушілер бүкіл әлем бойынша Omicron іздей бастағанда, бұл расталды.

Omicron ашылғаннан кейінгі алғашқы күндерде ғалымдар оның қауіпі туралы ештеңе айта алмады. Олар вирустың иммундық жауаптардан аулақ болуға мүмкіндік беретін мутациялары бар екенін көрді. Бірақ оның табиғатын нақтырақ түсіну үшін ғалымдарға жаңа дәлелдердің пайда болуын күтуге тура келді.

Бірнеше аптаның ішінде алғашқы зерттеу нәтижелері шыға бастады. Кейбір белгісіздік сақталса да, бұл деректер Omicron бүкіл әлем бойынша үлкен қауіп төндіретінін көрсетті.

"Бұл жарқын болашаққа деген үмітті күдікке айналдырады", - деді Уильям Хайнайдж, Гарвард қоғамдық денсаулық мектебінің эпидемиологы.

Omicron өзге вирусқа қарағанда жылдам тарала ма?

Омикронның қаншалықты жұқпалы екенін және оның басқа ковид штаммдарымен салыстырғанда қаншалықты жақсы таралатынын анықтау үшін эпидемиологтарға бірнеше апта қажет болады. Дәлелдер осы уақытқа дейін Omicron басқа нұсқаларға қарағанда тезірек таралатынын көрсетеді, тіпті Delta, осы уақытқа дейін ең жылдам ашылған нұсқа болды.

Ең алғашқы дәлелдер Оңтүстік Африкадан келді, онда Omicron тез арада бір провинциядан екіншісіне тарала бастады. Басқа елдерде зерттеушілер Omicron-ды дамуының алғашқы кезеңінде ұстай алды деуге болады, бірақ бұл вирус әр екі немесе үш күн сайын екі есеге өсіп отырады. Delta штаммының таралу қарқыны бұдан екі есеге баяу.

Британдық зерттеушілер Omicron қаншалықты жақсы таралатынын егжей-тегжейлі қарау үшін осы нұсқаны жұқтырған 121 адамның отбасында не болғанын бақылаған. Олар Omicron Delta-ға қарағанда үйдегі инфекцияларды 3,2 есе көп тудыратынын анықтады.

Зерттеушілер Omicron неге сонша тез таралып жатқанын әлі білмейді. Мүмкіндіктердің бірі - ол ұяшықтарға оңайырақ енеді; басқа мүмкіндіктерге жасушалар ішінде бір рет көбейту мүмкіндігі жатады.

Алдыңғы вирустан кейін қалыптасқан иммунитет Omicron-ды тежей ала ма?

Омикронның Оңтүстік Африкада кеңінен таралуы таң қалдырады. Себебі, бұл елдерде ковидтің үлкен толқыны болып өтті. Оңтүстік африкалықтардың басым бөлігі пандемия кезінде ковидпен ауырып шықты. Дегенмен, қалыптасқан иммунитетке қарамастан, көптеген оңтүстік африкалықтар Omicron штаммын қайта жұқтырды.

Британдық зерттеушілер 10 желтоқсанда жариялаған зерттеуінде біршама нәтижелерге қол жеткізді. Олар Omicron штаммы бар көптеген адамдар ковидтен аман қалғанын анықтады. Зерттеушілер Omicron-мен қайта жұқтыру қаупі басқа нұсқалармен салыстырғанда шамамен бес есе жоғары деп есептейді.

Иммундық қорғаныстан құтылудың бұл қабілеті, мүмкін, Omicron жағдайларының саны екі есе көбейетінін түсіндірудің бір бөлігі болуы мүмкін. Басқа нұсқалар антиденелер арқылы жойылғанымен, Omicron көбірек жасушаларды жұқтырады, бұл оның адамдарға жылдам жетуіне әсер етеді.

Екпе қаншалықты көмектесе алады?

Omicron Оңтүстік Африкаға келген кезде мұндағы халықтың 30% ғана екпе алған еді. Вакцинацияның бұл төмен деңгейі Omicron вакциналарының тиімділігін анықтауды қиындатты. Екпе шығаратын компаниялар мен академиялық зертханалардың зерттеушілері кейбір нәтижелерге қол жеткізу үшін тез арада зертханалық зерттеулерге кірісті.

Олар вакцинацияланған адамдардың антиденелерін адам жасушаларының петри табақшаларында Omicron вирустарымен араластырды. Содан кейін антиденелердің вирустық репликацияны қаншалықты жақсы бұғаттай алатынын бақылады.

Алғашқы эксперименттер Pfizer-BioNTech вакцинасының антиденелері OMICRON-ды тоқтатуда алдыңғы нұсқаларға қарағанда сәтсіз екенін көрсетті. Бірақ үшінші күшейткіш вакцинаны алған адамдар Omicron-мен жақсы жұмыс істейтін антиденелердің әлдеқайда жоғары деңгейін шығарды.

Алғашқы эпидемиологиялық зерттеулер осындай қорытындыға келді. Ұлыбританияда зерттеушілер 6 айдан кейін AstraZeneca вакцинасының екі дозасы Omicron инфекциясынан ешқандай қорғаныс қамтамасыз етпейтінін анықтады. Pfizer-BioNTech екі дозасы тек 34% тиімді болды. Бірақ Pfizer-BioNTech күшейтілген формуласы инфекцияға қарсы 75% тиімді екені анықталды.

Бұл нәтижелер вакцинацияны жетілдіре түсті және көптеген елдерде алдағы апталарда Омикрон вакцинасының көбеюіне дайындалу мақсатында кең ауқымды ревакцинация науқандарына түрткі болды.

Екпе Covid ауруының салдарын жеңілдете ала ма?

Ғалымдарда бұл рас деген болжам бар, бірақ нақты білу үшін оларға тікелей дәлел қажет.

Коронавирусқа қарсы антиденелер қалыптастырудан басқа, вакциналар аурумен күресуге көмектесетін Т жасушаларының өсуін ынталандырады. Т-клеткалар басқа жасушалардың коронавирус жұқтырғанын тануды үйренеді әрі оларды жояды, сонымен қатар инфекцияны бәсеңдетеді. Omicron-ға антиденелерді айналып өтуге мүмкіндік беретін мутациялар оның Т-лимфоциттермен танылуына жол бермейді деп күтілуде.

Бұлай болған жағдайда, ғалымдар Omicron вакцинацияланған адамдарда инфекцияны оңай тудырады деп күтеді, бірақ аурудың асқыну ықтималдығы әлдеқайда аз. Нәтижесінде ауруханаға жатқызулар аз болатын жеңіл және орташа ауырлықтағы жағдайлар болады. Күшейтілген екпе түрлері ауыр аурудың алдын алуда тиімдірек болуы мүмкін.

Covid-тің жаңа Omicron штаммының төндірер қаупі қандай?

Omicron-ның алғашқы жағдайлары бұл вирус басқа нұсқаларға қарағанда жеңілірек ауру тудыруы мүмкін деген үмітті арттырды. Бірақ бұл әлі расталмаған мәлімет.

Omicron өзінің алғашқы толқынын жасаған Оңтүстік Африкада дәрігерлер ковидтің бұрынғы толқындарына қарағанда ауыр жағдайлардың аз екенін хабарлады. Шын мәнінде, олар пациенттерінің коронавирусты жұқтырғанын көбінесе басқа ауруларға байланысты ауруханаға жатқызылғаннан кейін білді.

Бірақ оңтүстік африкалық дәрігерлер ем жүргізген науқастардың көпшілігі жас болды. Осылайша, егде жастағы адамдарға қарағанда ауру жеңіл түрде өтті. Сол сияқты, Еуропада Omicron-ның ең ерте жағдайлары оңтүстік Африкадан келген адамдармен байланысты болды. Бұл, әдетте, жас әрі сау саяхатшылар болды, бұл олардың ауыр сырқаттану қаупін азайтты. Omicron басқа нұсқаларға қарағанда жеңілірек екеніне нақты көз жеткізу үшін эпидемиологтарға біршама уақыт керек.

Бұл вирустың дауасы бар ма?

Иә. Omicron кейбір моноклоналды антиденелерден бас тартуы мүмкін, бірақ GSK оның сотровимаб деп аталатын түрі тиімді болып қала беретінін айтты. Дексаметазон сияқты қауіпті қабынуды емдейтін дәрілер де жақсы нәтиже беруі тиіс.

Merck, Pfizer және басқалары ковидке қарсы дәрілерді әзірлеуде және оның Omicron вирусына сынамағанымен, оң әсер береді деуге негіз бар.

Алдағы бірнеше айда Omicron-ның бағыты қандай болмақ?

Зерттеушілер Omicron алдағы айларда не істейтінін анықтау үшін математикалық модельдер жасауда. Бұл модельдер нұсқалық болжамдарға негізделген қажеттілік болып табылады және жаңа дәлелдер пайда болған кезде бұл болжамдарды өзгерту қажет болуы мүмкін. Бірақ ғалымдар Omicron өте жұқпалы және иммундық қорғаныстан құтыла алатынын қазірдің өзінде көріп отыр.

Зерттеушілер енді жыл соңына дейін Omicron көптеген елдерде үстемдік етеді деп сеніммен айтуда.

Omicron жеңілірек болып шықса да, ол қауіп жоқ дегенді білдірмейді.  Omicron жағдайларының аз бөлігі госпитализацияны қажет етуі мүмкін, бірақ егер Omicron жағдайларының саны алдыңғы індеттерге қарағанда әлдеқайда көп болса, емдеуді қажет ететін ауыр жағдайдағы науқастар әлі де көп болады.

Бірақ аурудың тарлуын алдын ала болжау қиын. Егер адамдар жаппай екпе алса және таралуды болдырмауға көмектесетін әлеуметтік қашықтық пен бетперде кию сияқты қоғамдық қауіпсіздік шараларын қолданса, індетпен күрес барынша жеңіл өтеді.

Кейбір елдер қазірдің өзінде Omicron-мен күресу үшін қосымша шаралар қабылдауда. Мысалы, Дания 10 желтоқсанда студенттерді үйлеріне жіберді, барларды жауып, халықты азайту үшін басқа да шараларды қабылдады. Ал Ұлыбритания азаматтарды үйден жұмыс істеуге ынталандыратын бірқатар шараларды қайта енгізді.

Штамм неліктен Omicron деп аталады?

ДДҰ коронавирустың пайда болу нұсқаларын атай бастағанда, әуелі, оларды сипаттауды жеңілдету үшін грек әліпбиіне - альфа, бета, гамма, дельта және т.б. жүгінді. Бірінші «мазасыздық нұсқасы» альфа Ұлыбританияда 2020 жылдың соңында анықталды, одан кейін көп ұзамай Оңтүстік Африкада бета анықталды.

Бірақ американдық қауымдастықтың ардагерлері жүйе «Ню» және «Си» әріптерін алфавиттік тәртіпте өткізіп жібергенін байқаған болуы мүмкін.

Ресми тұлғалар «Ню» әрпін «жаңамен» шатасып кетуі мүмкін, ал келесі «Cи» әрпі сәл күрделірек деп ойлады.  ДДҰ мамандары бұл адамның тегіне ұқсас атау шатастыруы мүмкін екенін алға тартты. Кейбіреулер бұл Қытайдың жоғарғы көшбасшысы Си Цзиньпиннің есімі екеніне назар аударды.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының өкілі ұйымның саясаты «кез келген мәдени, әлеуметтік, ұлттық, аймақтық, кәсіби немесе этникалық топты қорлауды» болдырмауға бағытталғанын айтты.

---

Кез келген материалды қолдану үшін cronos.asia сайтына гиперсілтеме жасаңыз.

Central Asia Cronos Telegram-каналына жазылып, өзекті ақпаратты бірінші болып біліңіз!

---